Op het eerste gezicht was het een simpel voorbeeld van fraude. Een uitkeringsgerechtigde zegt alleen te wonen. Maar als de afdeling handhaving van de gemeente Utrecht op huisbezoek gaat, wordt duidelijk dat de vrouw een gemeenschappelijke huishouding vormt met haar partner, van wie ze had gezegd gescheiden te leven. Normaal gesproken is de conclusie: stopzetten en terugvorderen van de uitkering, eventueel met een extra boete voor het schenden van de inlichtingenplicht. Maar in dit geval raadde de handhaver de inwoner aan om eerst contact op te nemen met het buurtteam. Die medewerkers van het buurtteam zagen iets heel anders. Zij zagen een vrouw met een geschiedenis van partnergeweld, die haar ex niet het huis uit durft te zetten. Hetzelfde huishouden, maar twee radicaal verschillende perspectieven. Het leidde tot nader onderzoek waaruit bleek dat de ex niks bijdroeg aan de huishouding. Daarop werd besloten om de uitkering niet stopte zetten. Ondertussen is het aan de vrouw om met behulp van het buurtteam voor elkaar te krijgen dat de ex vertrekt. Dat is veiliger voor haar en zo voldoet zij ook weer aan de voorwaarden voor een uitkering.
Handhavers en buurtteams zetten elkaars bril op
Verschuilen of beschermen
Buurtteams en handhavers hebben allerlei beelde nover elkaar. Reden voor de gemeente Utrecht om dialoogsessies te organiseren waarin beide partijen zich in elkaars denk- en werkwereld verplaatsen. Handhaver Rob Groot: 'Bij ons leeft toch vaak het idee dat hulpverleners zich verschuilen achter een beroep op de privacy.' Het is voor handhavers een vreemd idee dat medewerkers van buurtteams geen plicht hebben om misbruik van sociale voorzieningen te melden als ze dat waarnemen bij een huisbezoek. Terwijl dat voor buurtmedewerkers logisch is - zij willen het vertrouwen behouden van de inwoners. Groot: 'En heel eerlijk: ik meende dat ze zo nu en dan ook wel wat naïef waren. Maar door de gesprekken die we met elkaar hebben gevoerd, denk ik daar nu echt anders over.' Leonie van Ramselaar, sociaal raadsvouw in een buurtteam: 'De meerwaarde van gesprekken is dat blijkt dat we toch niet helemaal bekend waren met elkaars rollen en visie.' Voor handhavers is het gelijkheidsbeginsel enorm van belang. Ze willen willekeur voorkomen. Buurtmedewerkers hameren juist op maatwerk. Van Ramselaar: 'Vertrouwen is een sleutelwoord: laten we er niet van uitgaan dat iedereen continu bewust de boel bedondert.'
Regel is regel
Binnen de gemeente gold lang 'regel is regel'. Nu is er veel meer ruimte voor maatwerk. Door de gesprekken zijn plannen ontstaan om beter samen te werken. Zoals een pauzeknop, die kan worden ingedrukt waarmee sancties worden opgeschort om weer een legale situatie te creëren - zie het voorbeeld van de vrouw met de agressieve ex. Een ander idee is om anoniem over een casus te kunnen sparren. Ook is gesproken over de toon van de brieven van handhaving. Die zijn soms eerder dreigend dan uitnodigend. Tegelijkertijd weten we dat het voor maatwerk nodig is om over zoveel mogelijk informatie te beschikken. Pas dan kun je alle aspecten meewegen in het oordeel. Een goede samenwerking betekent ook dat je beseft dat de ander soms cruciale informatie heeft om jouw taak goed uit te kunnen voeren. Sommige zorgmelders kloppen niet aan bij het buurtteam. Rob Groot: 'Wij als handhavers zijn nog een van de weinige overheidsdienaren die weleens bij mensen thuis komen. Wat je daar aantreft, is vaak bepaald niet wenselijk: kinderen die in slechte omstandigheden leven, mishandeling, enorme financiële problemen. Het zijn situaties van waaruit je gemakkelijk verder afglijdt. Daarom zal ik altijd vanuit mijn rol mee zoeken naar een sociaal wenselijke oplossing. Daarvoor mag er best een keer een afwijkende afspraak gemaakt worden. Maar die moet in mijn ogen zo snel mogelijk leiden naar een oplossing die rechtmatig is.'
Op de hoogte blijven van alles rondom Anders Organiseren? Volg ons op LinkedIn.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Eenvoudig Maatwerk.
